Саяхан үнэд орсон АНУ-ын үнэт цаас эргээд сулрах зуур Засгийн газрын бондын өгөөж нэмэгдэж, ам.долларын ханш чангарсаар байна. Бодлогын хүүг 0.25 хувиар өсгөхөөр шийдсэн АНУ-ын төв Банкны нээлттэй зах зээлийн хороо цаашид ч хүүгээ нэмэх нь тодорхой болсон шинэ нөхцөлийн тусгал юм. Бодлогын хүү өсөх явц шинжээчдийн тооцооноос ч шуурхай байгааг NatWest Bank-ны эдийн засагч Николас Стаменкович анхаарууллаа. “Холбооны нөөцийн хүүг урт хугацааны зорилтот түвшнээс нь дээш тогтоох шаардлагатай гэж зарим гишүүн үзэж байгаа”-г тэрбээр өгүүлэв. Гуравдугаар улиралд Netflix-ийн захиалагчдын тоо үлэмж өссөн ч IBM-ын орлого тооцооноос бага гарсан мягмар гарагт АНУ-ын компаниудын ашиг орлого хөрөнгийн зах зээлд хавьгүй сул түлхэц өглөө. Гэхдээ дөрөвдүгээр улирлын ашиг орлогын тайлан сайн, үнэмлэхүй үзүүлэлттэй гарч болзошгүй хэмээн Barclays-ын шинжээчид тооцоолж байна. Макро эдийн засгийн статистик ч өмнөх улирлаас сул гарсан. АНУ-ын барилга байгуулалт есдүгээр сард санаанд оромгүй 5.3 хувиар буурснаас шалтгаалан шинээр барилга барих зөвшөөрөл, ашиглалтад оруулах тоо хэмжээ ч цөөрөв.

Үүссэн нөхцөл АНУ-ын барилгын компаниудын хувьцааны үнийг унагалаа. “Флоренс хар салхинаас шалтгаалж өмнөдөд барилга угсралтын ажил эрс багассан. аравдугаар сард ч Майкл хар салхинаас болоод барилга угсралт зогсонги байх болно” хэмээн тогтмол орлого, валютын зах зээлийн судалгааны Action Economics тайлбарлав. Есдүгээр сард Европ тивд автомашин үйлдвэрлэгчдийн хувьцааны үнэ муудлаа. Худалдаа сайн байсан наймдугаар сарын дараа шинэ автомашины борлуулалт эрс унасан нь хувьцааны үнэд нөлөөлсөн юм. БНХАУ-д эрэлт багассан нь энэ улирлын борлуулалт саарах нөхцөл бүрдүүлж байгааг шинжээчид анхааруулж байна. АНУ-ын газрын тосны бэлэн нөөц өнгөрсөн долоо хоногт тооцооноос их гарсан тухай Эрчим хүчний мэдээллийн захиргааны (EIA) тайлантай уялдан Brent-ийн үнэ баррель нь 80 ам.долларт түр тогтлоо. Гурав хоногийн турш өссөн Brent-ийн үнэ EIA-гийн тайлан гарсны дараа буусан юм. АНУ-ын Бенчмарк West Texas Intermediate (WTI) тосны үнэ баррель нь 70 ам.доллараас доош орлоо.

Италийн 2019 оны урьдчилсан төсөв Европын холбооны удирдамжийн шаардлагад нийцэхгүй байгаагаас өгөөж нь өсөх голдрилдоо орсон Италийн Засгийн газрын бонд эргээд сулрах хандлагатай болов. Нью-Йоркод 2,781 хүртлээ буугаад байсан S&P 500 индекс 2,809 дээр тогтов. Уг индекс мягмар гарагт хоёр гаруй хувиар өссөн нь гуравдугаар сараас хойших нэг өдрийн үнэмлэхүй өсөлт боллоо. NASDAQ Composite үл ялиг, Dow Jones үйлдвэрлэлийн дундаж индекс 0.4 хувиар буурав. IBM-ын хувьцааны үнэ долоо гаруй хувиар буурч, Netflix-ийнх 5.3 хувиар өссөн үед Dow Jones суларсан юм. Ам.долларын индекс 0.6 хувиар өсөж 95.58 болсон нь өнгөрсөн долоо хоногт сүүлийн сар хагасын үнэмлэхүй түвшинд хүрсэн өсөлт давтагдах нөхцөл бүрдүүлэв. Евро 0.6 хувиар унаж 1.1506 ам.доллартай, фунт стерлинг 0.5 хувиар буурч 1.3124 ам.доллартай тэнцдэг боллоо. Япон валюттай харьцуулсан ам.долларын ханш 0.2 хувиар чангарч 112.53 иентэй тэнцэв. АНУ-ын сангийн Яамны 10 жилийн хугацаат үнэт цаасны өгөөж 0.04 хувиар өсөж 3.20 хувь боллоо. Уг өсөлт өнгөрсөн долоо хоногт сүүлийн долоон жилийн үнэмлэхүй 3.261 хувьд хүрсэн үзүүлтэд тун дөхүү байна. Хоёр жилийн хугацаатай үнэт цаасны өгөөж ч 0.03 хувиар өсөж 2.89 хувь боллоо. ХБНГУ-ын арван жилийн хугацаат бондын өгөөж 0.03 хувиар буурч 0.46 хувьтай болов. Италийн Засгийн газрын 10 жилийн хугацаат бондын өгөөж 0.12 хувиар өсөж 3.58 хувьд хүрлээ.

Хөгжиж буй зах зээлийн засгийн газар, компаниудаас төвлөрүүлж буй хөрөнгийн хэмжээ нь есдүгээр сар хүртэлх гурван сарын хугацаанд сүүлийн долоон жилийн үнэмлэхүй түвшинд буурлаа. Энэ онд JPMorgan EMBI долларын индекс 4.8, MSCI үнэт цаасны индекс 15.4 хувиар унаж, хөгжиж буй зах зээлийн үнэт цаасыг худалдах хандлага давамгайлсан үед энэ статистик гарч байна. Хөгжиж буй орны үнэт цаас гаргагчид бонд, төрөл бүрийн үнэт цаас, синдикат зээл ашиглан 2018 оны гуравдугаар улиралд 270 тэрбум ам.долларын хөрөнгө шинээр хуримтлуулжээ. Уг тооцоог хөрөнгө оруулалтын консалтингийн Fundamental Intelligence (FI) байгууллагын дэлхийн 103 улсад явуулсан судалгаагаар гаргасан юм. Хоёрдугаар улиралд 382 тэрбум ам.доллар төвлөрүүлсэнтэй харьцуулахад илт багассан уг статистик евро бүсийн хямрал ид гаарч байсан 2011 оноос хойш тохиолдож байгаа сул үзүүлэлт юм. Хөрөнгө хуримтлал саарсан нь ялангуяа, бондын зах зээлд тод илрэв. Энэ оны 5-8 дугаар сард хөгжиж буй орнуудын зээлийн зах зээлд оруулах цэвэр хөрөнгө оруулалт сар бүр багассаар 60 тэрбум ам.доллар боллоо.

Сааралт АНУ-ын Сангийн яамны үнэт цаасны өгөөж өсөн, худалдааны протекционизм Турк, Аргентин зэрэг улсад ноцтой занал учруулснаас шалтгаалж байна. Үнэт цаас гаргах явдал багассан нь хөрөнгө оруулагчдын сонирхол буурсантай холбоогүй. Харин зээлдэгч нар, ялангуяа засгийн газруудад шинээр хөрөнгө төвлөрүүлэх хэрэгцээ түр зогссонтой холбоотой хэмээн Fundamental Intelligence-ийг үндэслэгч Дэвид Шпегел үзэж байна. Тэрбээр “Засгийн газрууд хөрөнгө босгохдоо хойрго болсны тусгал. Элэгдэл хорогдлын зардал ч маш бага байгаа учир шинээр өр тавих хэрэг алга” хэмээн ноён Шпегел ярьсан юм. “Зах зээл донсолгоотой нөхцөлд шинээр хөрөнгө босгох шаардлага байхгүй, дээр нь санхүүжилтийн зардал ихэссэн учир зах зээлээс түр завсарлаж буй хэрэг” гэв. Шинээр өр тавих явдал багассан нь Мексик, Аргентин зэрэг хөгжиж буй хэд хэдэн улсын Засгийн газар зах зээл хавьгүй найрсаг байсан оны эхэнд зээлийнхээ ихэнхийг авчихсантай ч холбоотой гэдгийг ноён Шпегел нэмж тайлбарлав.

Fundamental Intelligence-ийн судалгаанаас үзвэл хөгжиж буй зах зээл дэх засгийн газрын болон компанийн бонд оны эхний улиралд 248 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь ердийнхөөс их байгаа юм. Хөгжиж буй зах зээлээс бонд гаргах хэмжээ оны эхний найман сард хэдийн 2017 оны бүтэн жилийн үзүүлэлтээс хэтэрчээ. Гэхдээ хуучин ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан зарим улсад хөрөнгө төвлөрүүлэх хэмжээ гуравдугаар улиралд маш бага буюу 4.9 тэрбум ам.доллар байгаа нь жилийн өмнөх үеэс 70 хувиар буурсан дүн боллоо. Уг бууралт нь АНУ-аас ОХУ-ын зах зээлд шинээр хориг тавьж болзошгүй гэсэн айдсаас үүдэлтэйг ноён Шпегел анхааруулж байна. Латин Америкийн орнуудад ч хөрөнгө босгох хэмжээ жилийн өмнөх үеэс 65 хувиар буурчээ. Европын хөгжиж буй зах зээл бүхий орнуудад бууралт 58 хувьтай. Харин Ази тивийн хөгжиж буй зах зээлд энэ оны гуравдугаар улиралд хөрөнгө төвлөрүүлэлт жилийн өмнөх үеэс гурван хувиар өссөн дүнтэй гарчээ. Тавдугаар сараас хойших нөхцөл баргар хэдий ч гадаадын хөрөнгө оруулагч нар хөгжиж буй зах зээлээс мөнгөө эргүүлэн татах эрсдэл байхгүй хэмээн ноён Шпегел үзсэн юм.

Их Британийн Эксетерийн их Сургуулийн эрдэмтэд хүний эсийн хөгшрөлтийг зогсоож чадсанаа өнгөрсөн наймдугаар сард мэдэгдлээ. Шинжлэх ухаан хүнийг үхэшгүй мөнх болгох тухай элдэв мэдээний сүүлийнх нь жишээ энэ юм. Мөнх наслах анхны хүмүүсийн нэг болохоор дугаарлаж буй маш баян хүмүүсийн хувьд ийм мэдээ сонин биш. Мөнх амьдралын сэдэв, мөнх амьдруулах старт-ап компаниуд Цахиурын хөндийд чамирхал болоод олон жил өнгөрлөө. Ийм юманд хүч хөдөлмөрөө зарцуулж буй алдартнуудын эгнээнд Ларри Пэйж, Жун Юн, Питер Тиль нар орно. Ноён Тиль 2011 онд The New Yorker сэтгүүлд: “Эрх тэгш бус байдлын туйлын илрэл нь амьд, үхсэн хүмүүсийн хоорондох ялгаа байж мэднэ” хэмээн тайлбарлаж байв. Одоогоор үхлээс мултрах хоёрхон арга бий. Эхнийх нь шашин, хоёр дахь нь криоген буюу маш бага хэмд хөлдөөх арга. Шашин үнэ төлбөргүй байж болох бол хөлдөөлгөхөд асар их хүйтэн болон их хэмжээний мөнгө хэрэгтэй. АНУ-ын Аризонагийн Alcor компани бүтэн бие хөлдөөхөд 200 мянга гаруй ам.долларын төлбөр авдаг. ОХУ-ын KrioRus харин 36 мянган ам.доллараар хөлдөөдөг аж.

Гэхдээ шашин, криоген хоёрын алийг ч хэрэглэлээ гэсэн багагүй итгэл үнэмшилтэй байх ёстой. Мөн өнөөгийн боломжид хязгаарлагдах хэрэггүй ч байж мэднэ. Үүнд хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөтэй. Юун түрүүнд сүүлийн хэдэн арван жилд бидний нас илт уртассан билээ. Хоёрдугаарт, анагаах ухааны салбарт технологийн өөрчлөлт улам хурдацтай боллоо. Гуравдугаарт, хиймэл оюун зэрэг технологи мах цусан бие махбодоор үл хязгаарлагдах “трансгуманизм” гээч байж болохыг сануулж байна. Шинжлэх ухааны энэхүү салбарт ажиллагсад хүний амьдрах хугацааг 130, 150 бүр 200 жил гэлцэх болов. Геронтологич буюу хөгшрөл судлаач Обри Де Грей “1000 жил наслах хүмүүн хэдийн хорвоод мэндэлсэн”-ийг тунхаглаж байна. Түүхч Ювал Ной Харари 2015 онд хэвлүүлсэн Homo Deus номдоо “XXI зуунд хүмүүс үхдэггүй болно” хэмээн бичиж байв. Гэхдээ үхэлгүй мөнхрөх нь “Удахгүй бид үүрд амьд байх болно” гэж хэлэхээс ялгаатай. Технологи хангалттай сайжрах тэр цаг үе хүртэл урт наслах хэрэгтэй.

Харин хүн 2050 он гэхэд үхэшгүй болж чадна хэмээн Британийн футурологич Иэн Пирсон The Sun сэтгүүлд тайлбарлажээ. “Энэ материалыг уншигч 40-өөс доош настай байх аваас үхэлгүй мөнхрөх хүн байж болзошгүй” хэмээн тэрбээр анхааруулж байна. Үүн дээр уншигч баян чинээлэг байх тохиолдолд 2050 он хүрэх магадлал бүр сайжирна. Сиэттл дэх Вашингтоны их Сургуулийн судалгаагаар Колорадогийн төв хэсгийн баян тойргуудад амьдрагч, өмнөд Дакота дахь уугуул иргэдийн амьдардаг ядуу тойргуудад оршин суугчдын наслах хугацаа 20 жилийн зөрүүтэй байгаа юм. Их Британид Лондоны Кенсингтон, Челсид мэндэлсэн жаалууд баруун умард Английн Блэкпүүлд төрөгсдөөс 8.6 жилээр урт насалж байгааг тус улсын үндэсний статистикийн судалгаа харуулдаг. Өнөөгийн нөхцөлд хүн 122-оос илүү наслахгүй л болов уу. Гэхдээ эрхэм уншигч та 40- өөс доош настай, дээр нь баян чинээлэг нэгэн байх тохиолдолд “мөнх амьдрах” боломжтой юм. Өдгөө Цахиурын хөндийн ультра баячуудын хувьд үхэл гэдэг нь аргалж болох бэрхшээл болж хувирсаар байна.